Ongororo ichangoburwa yakafungidzira huwandu hwechirwere cheherpes simplex virus (HSV) utachiona uye genital ulcer chirwere (GUD). Huwandu hunoratidza kuti vanhu vanosvika 846 miriyoni vane makore 15-49 ekuberekwa vairarama nezvirwere zvegenital herpes muna 2020, zvinova zvinodarika zvikamu makumi maviri kubva muzana zvevanhu vezera iri pasi rose. Kana tichienzanisa, huwandu hwevanhu vane genital herpes utachiona muna 20 hwaive hafu yebhirioni. Kuwanda kwezviitiko uye kupararira uye kukura kwegore mumakore achangopfuura kunoda mamwe maitiro ekudzivirira anobudirira. Parizvino, hapana rezinesi reHSV rekudzivirira. Kune akati wandei ekudzivirira ekudzivirira eHSV mupombi asi vese vari mu preclinical state, vachiri kupinda muchikamu chekutanga chekuedzwa kwekiriniki kwevanhu.
Herpes simplex virus (HSV) chirwere cheDNA chine tambo mbiri chemhuri yeherpesviridae. Inosungirira kugamuchira ma cellular receptors uye kudzokorora mumatishu akasiyana-siyana senge epithelial masero, neurons, etc. Inokonzeresa hutachiona husina zviratidzo kazhinji asi hunogona kukonzera blister inorwadza kana maronda. Utachiona hunopararira kuburikidza neganda-ku-ganda.
HSV chirwere chehupenyu hwese, chinorapika asi hachirapiki.
HSV ine mhando mbiri. HSV-1 inonyanya kukonzera oral herpes uye inopararira kuburikidza nemuromo kubata, zvisinei inogona kubatanidzwawo muhutachiona hwepabonde uye kutapurirwa pabonde.
HSV-2 inokonzera genital herpes uye inopararira kuburikidza nekuita zvepabonde. Chirwere chechironda chepabonde (GUD) chinosanganiswa neHSV-2 neHSV-1.
Vanhu vanobatwa nehutachiona hweHSV, kunyanya HSV-2 vari panjodzi huru yekuwana human immunodeficiency virus (HIV).
Utachiona hweHerpes simplex virus hunozivikanwa kuve hwakabata nhamba huru yevanhu pasi rese. Muna 2016, chidzidzo chinofungidzirwa nhamba yevanhu vakadaro. Zvakaonekwa kuti vanhu vangangosvika hafu yebhirioni vaive nehutachiona hwesikarudzi hunonzi HSV-2 neHSV-1 nepo mabhiriyoni akati wandei vanhu vakabatwa nehutachiona hwemukanwa nekuda kweHSV-1. Uyezve, mamiriyoni evanhu vakawirwa nedambudziko iri akanga ari mungozi yokuwana hutachiwana hweHIV.
Ongororo yazvino yakaburitswa muna Zvita 10 2024 yakajekesa kukura kwedambudziko iri. Ichishandisa yakarongedzerwa masvomhu modhi uye yemodhi yekumisikidza kubva kwakarongeka ongororo uye meta-kuongorora kweHSV kuwanda kwedata kumatunhu ese eWHO, chidzidzo ichi chakaburitsa fungidziro yezviitiko uye kuwanda kwehutachiona hweHSV pasi rese muna 2020 muboka rezera re15-49, genital ulcer chirwere (GUD) chinokonzerwa nemhando dzose dzeHSV uye zvirwere zvisiri zvesikarudzi zvinokonzerwa neHSV-1.
Tafura: Chirwere chakawanda chezvirwere zvegenital HSV muna 2020 muboka remakore 15-49.
Nhamba yevanhu vakwegura Makore 15-49 kubatwa nezvirwere zvegenital HSV pasi rese mu gore 2020 |
Genital HSV zvirwere nekuda kweHSV-2: →25.6 mamiriyoni emhosva itsva (zviitiko), →519.5 miriyoni (kana 13.3%) yakazara nyaya dziripo (kuwanda) →187.9 miriyoni ine chikamu chimwechete cheHSV-inokonzeresa Genital ulcer chirwere (GUD) cheHSV-2 |
Genital HSV zvirwere nekuda kweHSV-1: →16.8 miriyoni nyaya nyowani (zviitiko) →376.2 miriyoni (kana 10.2%) yakazara nyaya dziripo (kuwanda) →16.7 miriyoni ine chikamu chimwechete cheHSV-inokonzeresa Genital ulcer chirwere (GUD) cheHSV-2 |
→846 miriyoni nhamba yese yevanhu vane makore gumi nemashanu kusvika makumi mana nemapfumbamwe vanorarama nezvirwere zvegenital herpes (kuwanda kweHSV-15 pamwe nekuwanda kweHSV-49). Izvi zvinodarika 2% yevanhu vari muzera iri pasi rose. →204.6 miriyoni nhamba yese yevanhu vane makore gumi nemashanu kusvika makumi mana nemapfumbamwe vane chikamu chimwechete cheHSV-chinofananidzirwa GUD. →Vanhu vanosvika mamiriyoni makumi mana nemaviri vanowana zvirwere zvitsva zvegenital herpes gore negore. |
(Kwakabva: Harfouche M., and said 2024) |
Maererano neongororo yakaitwa munguva pfupi yapfuura, vanhu vanosvika 846 miriyoni vane makore gumi nemashanu kusvika makumi mana nemapfumbamwe vairarama nezvirwere zvegenital herpes (nekuda kweHSV-15 neHSV-49) mugore ra2. Kana tichienzanisa, muna 1, vanhu vangangosvika hafu yebhiriyoni. (muboka rose rezera) vaiva nehutachiona hwemaperembudzi.
Zviripachena, hutachiona hweHSV hune huwandu hwakanyanya uye huwandu hwehuwandu. Muna 2020, vanopfuura 20% vevanhu vari muboka remakore gumi nemashanu kusvika makumi mana nemapfumbamwe pasi rose vaive nechirwere chegenital herpes. Zvinotonetsa kuti nhamba dzacho dzakawedzera nokukurumidza mumakore achangopfuura.
Mamiriro acho ezvinhu anoda kuti kudzivirira kunobudirira uye kurapa matanho. Parizvino, hapana rezinesi reHSV rekudzivirira. Kune akati wandei ekudzivirira ekudzivirira eHSV mupombi asi vese vari mu preclinical state, vachiri kupinda muchikamu chekutanga chekuedzwa kwekiriniki kwevanhu.
***
References:
- WHO. Pepa rechokwadi - Herpes simplex virus. 10 Zvita 2024. Inowanikwa pa https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/herpes-simplex-virus
- James, Charlotte et al. "Herpes simplex virus: kuwanda kwehutachiona hwepasi rose uye fungidziro yezviitiko, 2016." Bulletin yeWorld Health Organisation vol. 98,5 (2020): 315-329. Inowanikwa pa https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7265941/
- Harfouche M., et al 2024. Inofungidzirwa kuitika kwepasirese uye mudunhu uye kuwanda kwehutachiona hweherpes simplex virus uye chirwere chegomarara repanhengo muna 2020: masvomhu modelling analyses. Zvirwere Zvepabonde, BMJ Journals. Rakabudiswa Pamhepo Kutanga: 10 Zvita 2024. DOI: https://doi.org/10.1136/sextrans-2024-056307
- WHO news- Pamusoro pe1 muvashanu vakuru pasi rose vane chirwere chegenital herpes - WHO. Yakatumirwa 5 Zvita 11. Inowanikwa pa https://www.who.int/news/item/11-12-2024-over-1-in-5-adults-worldwide-has-a-genital-herpes-infection-who
- WHO. Kudzivirira, Vaccines uye Biologicals - Herpes Simplex Virus. Inowanikwa pa https://www.who.int/teams/immunization-vaccines-and-biologicals/diseases/herpes-simplex-virus
***